راهبرد زیست محیطی در صنعت خودروی ایران

اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران:

(در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می شود. از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است)

حدود چهاردهه است که موضوع حفاظت و صیانت از محیط زیست و استفاده بهینه از منابع خدادادی، در کانون توجهات دولتمردان و سیاست گذاران سراسر جهان قرار گرفته است. رشد روزافزون جمعیت و افزایش تقاضا و مصرف مواداولیه، انرژی، سوخت و... باعث وارد آمدن خسارت ها و صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست شده است. از این رو، دولتمردان جهان و نهادهای بین المللی پس از اجرای برنامه های متعدد و متنوع اقتصادی سیاسی، به راهبرد توسعه پایدار روی آورده اند. توسعه پایدار یا Sustainable Development درواقع ایجاد تعادل میان توسعه و محیط زیست است.

در ۱۹۸۰، نام توسعه پایدار برای نخستین بار در گزارش سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی (IUCN) آمد. این سازمان، در گزارش خود با نام «استراتژی حفظ منابع طبیعی» این واژه را برای توصیف وضعیتی به کار برد که توسعه نه تنها برای طبیعت مضر نیست بلکه به یاری آن هم می آید.

یکی از مهم ترین رویداد های بین المللی که در زمینه توسعه پایدار وجود دارد، نشست جهانی توسعه پایدار (WSSD) است. در این نشست توافق هایی در زمینه توسعه پایدار میان شرکت کنندگان انجام شد.

کاهش تعداد افرادی که دسترسی به آب ندارند به نصف تا سال ۲۰۱۵، به حداقل رساندن موادشیمیایی که بر سلامت انسان و طبیعت اثرات مخرب می گذارند تا سال ۲۰۲۰، نصف کردن سرعت کاهش ذخیره های دریایی و رساندن منابع دریایی به سطحی پایدار تا سال ۲۰۱۵، کاهش روند از بین رفتن تنوع طبیعی تا سال ۲۰۱۰، افزایش پایداری در استفاده از انرژی های تجدیدشونده و برنامه ریزی برای تدوین برنامه ای ۱۰ساله درمورد توسعه پایدار از اصلی ترین توافقات این نشست بود.

رشد و توسعه صنعتی در دهه اخیر بویژه رشد شتابان صنعت خودرو و رسیدن مقیاس تولید سالانه تا حد یک میلیون دستگاه و عوارض زیست محیطی آن از جمله آلودگی شدید هوا در کلان شهرها، اتخاذ راهبردی اساسی در سطح دولت را ضروری ساخت.مهمترین این راهبردها عبارتند از:

رویکرد زیست محیطی

یکی از ویژگی های صنعت خودرو، آلایندگی آن است. تمام خودروهای درحال تردد اعم از نو یا فرسوده به نوعی باعث آلودگی محیط زیست می شوند. این آلودگی باتوجه به نوع خودرو، شاید کم یا زیاد باشد، اما در نفس آن هیچ تردیدی وجود ندارد. پس از اعلام فرسودگی، جمع آوری و اسقاط خودرو، حتی در مرحله بازیافت نیز آلایندگی های خاصی محیط زیست را تهدید می کند.

امروزه آلودگی هوا یکی از بزرگترین معضلات جوامع صنعتی و پیشرفته است. شاید یکی از بزرگترین آلاینده های هوا، خودروها باشند.  سوخت تمیز و قابل اطمینان یکی از مؤثرترین راه های مبارزه و جلوگیری از انتشار بیشتر این نوع آلاینده هاست. امروزه در کشورمان شاهد گازسوزکردن خودروها هستیم که این خود پیشرفتی بزرگ به حساب می آید. کشورهای بزرگ و صنعتی مثل امریکا و برزیل و اغلب کشورهای اروپایی با تغییر فرمول شیمیایی بنزین های مصرفی و ترکیب آنها با اتانول، به طوری قابل ملاحظه از میزان آلودگی هوای شهرهای خود کاسته اند. اتانول ماده ای شیمیایی است که به فراوانی از ملاس نیشکر و چغندرقند استحصال می شود. این موضوع از آن جهت قابل تأمل است که اتانول با وجود مقالات اطلاعات عمومی و گوناگون - ی تجدیدپذیر و مفید برای محیط زیست، می تواند جایگزین بنزین و سایر سوخت های فسیلی تجدیدناپذیر شود.

 کشورهای مختلف، به سرعت برنامه ریزی های خود را آغاز کرده و در همین راستا اتحادیه اروپا درنظر گرفت که تا سال ۲۰۲۰، میزان استفاده از سوخت های زیستی و گیاهی را در خودروهای موجود در کشورهای این اتحادیه، حدود ۱۰درصد افزایش دهد.

کشاورزان در فعالیت های کسب انرژی تداوم پذیر از گیاهان، نقش حیاتی داشته و اقتصاد روستایی و امنیت ملی را تحکیم می بخشند. انجام صحیح این کار در دنیا، به معنی تعیین یک هدف مشخص و تولید انرژی به شیوه تداوم پذیری است که باعث بهبود خاک، آب و کیفیت هوا به گونه ای می شود که تولید محصولات غذایی را با خطر مواجه نمی کند. محققان معتقدند که می توان مواد غذایی، سوخت و فیبر را به صورت هم زمان برای براورده سازی نیازهای جامعه از طریق باصرفه ترین روش موجود تولید کرد. این الگو برای کشور ما که از مزیت کشاورزی برخوردار می باشد، بسیار مناسب بوده و تاکنون تحقیقات مفیدی نیز به این منظور صورت پذیرفته است.

تجربه گازسوز کردن خودروها

تاکنون مهمترین و معمول ترین سوخت برای استفاده در شبکه حمل ونقل بسیاری ازکشورهای دنیا، بنزین و گازوییل بوده است. خودروهایی که از این دو سوخت استفاده می کنند، موجب انتشار موادی مضر و آلاینده با ترکیبات شیمیایی پیچیده می شوند که به نوبه خود سبب تولید اوزون در سطح زمین می شوند. در کشورهای پیشرفته گرچه تمهیداتی متعدد در زمینه کاهش آلودگی (برنامه های معاینه فنی خودروها یا نصب سیستم های کنترل انتشار آلاینده در اگزوز خودروها) در دست اجراست، اما این برنامه ها در شهرهای بزرگ، مسئله تولید ازن و سایر آلاینده ها را به حد کافی کاهش نداده است.

فناوری NGV تاریخچه ای طولانی و درعین حال پراکنده دارد. طی دهه های گذشته که نگرانی ها درمورد اوضاع محیط زیست و تولید انرژی، موردتوجه بیشتری قرار گرفت، گاز طبیعی نیز بیش از پیش به عنوان جایگزین سوخت های سنتی خودروهای دیزلی و بنزینی، مطرح شده است. درصورتی که توازنی بین نقاط قوت و ضعف فناوری سوخت و خودرو برقرار شود، صنعت نوپای NGV از شایستگی ارتقا از سوخت جایگزین به جایگزینی واقعی برای سوخت های موجود برخوردار خواهد شد.

ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گازی جهان، می تواند استفاده گسترده از هیدروکربورهای گازی به خصوص CNG را به عنوان سوخت خودروها بویژه در ناوگان حمل ونقل عمومی، در دستور کار خود قرار دهد. از این طریق مصرف گازوییل و بنزین کاهش می یابد و در نتیجه به کاهش آلودگی های زیست محیطی و هزینه های اقتصادی بخش حمل ونقل منجر خواهد شد. CNG با توجه به شرایط اقلیمی ایران و وجود شبکه گسترده توزیع گاز، جایگزینی بسیار مناسب برای دیگر سوخت هاست.

ماهنامه صنعت خودرو ( www.sanatekhodro.com )