مشکلات و چالش‏های جغرافیای امنیتی تهران

مشکلات و چالش‏ های جغرافیای امنیتی تهران (مخاطرات طبیعی)

اصلی‏ترین کارکرد دولت‏ها و حکومت‏ها بحث تأمین امنیت‏ است،از حفظ امنیت مرزها گرفته تا حفظ امنیت شهرها و تأمین‏ امنیت شهروندان،از مهم‏ترین وظایف آن‏ها محسوب می‏شوند [صفوی،1380:370].

1-     زلزله

از 40 نوع بلای طبیعی که در جهان وجود دارد،31 نوع آن در ایران روی می‏دهد.ازاین‏رو،ایران در فهرست 10 کشور اول‏ بلاخیز جهان قرار گرفته و حتی در کنار کشورهایی همچون چین، هند و مصر،یکی از چهار کشور بلاخیز جهان شناخته شده است. یکی از این بلاهای طبیعی که خشن‏ترین پدیده نیز نام گرفته،زلزله‏ است.کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در نوار لرزه‏خیزی آلپ- هیمالیا و منطقه‏ی فعال زمین‏ساختی،یکی از کشورهای باخطر بالای زلزله در جهان است که در قرن‏های گذشته،بیش از 130 زلزله‏ی شدید در مقیاس 7/5 ریشتر و بزرگ‏تر را تجربه کرده است. تنها در قرن بیستم،کشور ایران شاهد 20 زلزله‏ی بزرگ بوده است‏ که باعث کشته شدن 140 هزار نفر،ویرانی چندین شهر و دهکده، و آسیب‏های اقتصادی فراوان شده‏اند{احمدی خمینی،1381: 5}

آنچه در این میان حائز اهمیت است،وضعیت اسفبار کلان‏ شهری چون تهران است.تهران روی 15 گسل که خطرناک‏ترین‏ آن‏ها بر مبنای مطالعات کارشناسان ژاپنی،گسل ری و تهران است، قرار دارد.این شهر 172 سال پیش(در سال 1209 ش/1830 م)در چشم‏به‏هم زدنی لرزید و در یک‏آن به کلی ویران شد.این در حالی است که بر اساس نتایج بررسی‏های لرزه‏خیزی،با توجه به‏ پتانسیل گسل مشاء،زلزله‏ای به بزرگی بیش از 7 درجه‏ی ریشتر در یک دوره‏ی 158 ساله در تهران اتفاق می‏افتد و همین نکته به مسأله‏ ابعادی نگران‏کننده می‏بخشد.با توجه به چنین داده‏هایی،به احتمال‏ بیش از 70 درصد در سال‏های آتی.شاهد زلزله‏ای به بزرگی حدود 7 ریشتر در این کلان شهر خواهیم بود.

در صورت بروز زلزله‏ای با قدرت 7 ریشتر در تهران،وارد آمدن‏ خسارت بالای 60 درصد برای بیش از 95 درصد ساختمان‏های‏ مسکونی تهران،و احتمالا در دقایق اولیه 5/1 میلیون کشته و 5/3 میلیون مجروح دور از انتظار نخواهد بود.نتایج مطالعات‏ کارشناسان ژاپنی حکایت از آن دارد که عمق فاجعه در صورت بروز چنین زلزله‏ای چنان عظیم خواهد بود که یکی از مخرب‏ترین فجایع‏ تاریخ را رقم خواهد زد{رضایی،1381:14}

همچنین در این گزارش آمده است:تراکم غیریکنواخت‏ جمعیت در شهر باعث افزایش آسیب‏پذیری در مناطق پرتراکم‏ می‏شود.فدراسیون بین المللی جمعیت‏های هلال احمر و صلیب سرخ اعلام کرده است،تهران با داشتن 12 میلیون جمعیت،یک‏ بمب ساعتی است.در این گزارش،از احتمال وقوع زلزله در تهران‏ و چگونگی امدادرسانی(حتی از وضعیت امدادرسانی در زلزله‏ای‏ بم نیز انتقاد شده است)ابراز نگرانی شده است{روزنامه‏ی ایران، 1383:4}

فاجعه‏ی زلزله در پایتخت زمانی غم‏انگیز می‏شود که بدانیم، هنگام بروز این حادثه،55 درصد مراکز آتش‏نشانی و 50 درصد بیمارستان‏های تهران که عمدتا در یک محدوده واقع هستند،تخریب‏ و بسیاری از ساختمان‏ها و ادارات اصلی و دولتی نیز منهدم می‏شوند [رضایی،1381:14].یکی از کارشناسان برنامه‏ریزی شهری‏ نیز معتقد است؛در صورت وقوع زمین‏لرزه‏ی شدید در تهران، انجام عملیات امداد و نجات تقریبا غیر ممکن به نظ می‏رسد.وی‏ تهران را شهری بی‏دفاع می‏داند که پس از زلزله؛حدود 1600 تقاطع‏ مهم آن به علت تخریب،عملا بن‏بست می‏شوند{جباری‏زادگان، 1383:2}

بحران ناشی از بروز این زلزله‏ی خطرناک در شهری مانند تهران‏ که نزدیک به یک‏ششم جمعیت کشور و قریب به اتفاق مراکز حساس‏ سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و ملی را در خود جای داده است، کشور را با وضعیتی بحرانی روبه‏رو خواهد کرد[احمدی خمینی، 1381:5].خسارت‏های وارده در صورت وقوع زلزله‏ی 7 ریشتری در تهران،120 میلیارد دلار برآورد شده است{رضایی، 1381:14}

2-     سیل

با مراجعه به عکس‏های هوایی قدیمی که در آن‏ها هنوز دشت‏ تهران و پایکوه آن تحت استیلای اختاپوس تهران قرار نگرفته است، می‏توان به آسانی امتداد طبیعی مسیل اصلی و فرعی را بر سطح‏ زمین تشخیص داد که تعداد قابل توجهی از آن‏ها از داخل محدوده‏ی‏ فعلی تهران می‏گذرند.این مسیل‏ها به طور طبیعی در اثنای فصل‏ سرد،مازاد جریان آب‏ها را به آسانی از دشت خارج،و به سمت‏ حوضه‏ی انتهایی هدایت می‏کرده‏اند.محدوده‏ی تهران در حدفاصل‏ بیابان‏های مرکزی و البرز،از ویژگی‏های اقلیمی خاصی برخوردار است.از مشخصات بارز آن،بی‏نظمی‏های شدید عناصر اقلیمی، به ویژه عنصر بارش است.توچال،به عنوان یک عامل مهم و مؤثر، این بی‏نظمی را افزایش می‏دهد.تهران جزو نواحی نیمه خشک‏ محسوب می‏شود و همان‏طور که اشاره شد،یکی از خصوصیات‏ بارز این اقلیم،بی‏نظمی شدید در رژیم بارندگی است.بدین‏ترتیب، بر اثر تسلط یک پدیده‏ی خاص اقلیمی که زاییده‏ی چنین محیطهایی‏ است،یکباره حجم قابل توجهی از آب در زمانی کوتاه فرومی‏ریزد. از طرف دیگر به علت حاکمیت خشکی،پوشش نباتی محدود و کمیاب زمین،از حساسیت خاصی در مقابل عامل فرسایش آب‏ برخوردار است.همچنین،اگر در سال‏های گذشته به دلیل وجود باغات متعدد در تهران،85 درصد از نزولات جوی جذب خاک‏ می‏شوند،هم‏اکنون به دلیل افزایش ساخت و سازها و آسفالت‏ همه‏ی معابر،تنها 15 درصد این آب‏ها جذب زمین می‏شوند. {روزنامه‏ی همشهری،1381:1}

در چنین شرایطی،به طور طبیعی سیلاب‏های عظیمی در نواحی‏ کوهستانی به راه می‏افتند و به جریان گل‏آلود خطرناکی تبدیل‏ می‏شوند.وقوع حوادثی مشابه سیلاب توصیفی فوق،ساده‏ترین‏ تصویر از پدیده‏هایی است که به طور عادی در مناطقی مثل تهران، اتفاق می‏افتند.این سیل گل‏آلود و خروشان به مسیری باز و آزاد برای عبور نیاز دارد؛همان مسیرهایی که در عکس‏های هوایی قدیمی‏ مشاهده می‏شوند با نگاهی ساده به نقشه‏ی شهر تهران متوجه خواهیم‏ شد که تمام مسیرهای فرعی مسدود شده و زیر مسکن‏های‏ بی‏قواره‏ی تهران رفته‏اند.مسیل‏های اصلی که به فضای کافی برای‏ عبور چنین سیلاب‏هایی نیاز دارند،به شدت محدود،و به‏ فاضلاب‏های کوچک و بازی با دیواره‏های سنگی تبدیل شده‏اند. متأسفانه،اغلب این مسیل‏ها به سمت جنوب تهران اکنون به کلی‏ مسدود هستند و یا با دخالت انسان،از مسیر اصلی منحرف و به‏ مسیل‏های دیگر متصل شده‏اند.تجاوز ساکنان تهران به این مسیل‏ها که به عنوان گلوگاه‏های تنفسی حیات شهر محسوب می‏شوند، خطرات غیر قابل تصوری به دنبال خواهد داشت.وجود مسیل‏های‏ اصلی با عمق و پهنای قابل توجه،نشانه‏ی وقوع سیلاب‏های عظیمی‏ است که امکان تجدید آن‏ها به طور قطع وجود دارد.در چنین‏ شرایطی،ساکنان تهران بهای سنگینی خواهند پرداخت{محمودی، 1369:23} http://www.elmidownload.blogfa.com/post/3

این چالش ها ادامه دارد......