تغییر اقلیم چالش امروز جهان

تغییراقلیم چالش امروز جهان

تغییر اقلیم عبارت است از تغییرات رفتار آب و هوایی یک منطقه نسبت به رفتاری که در طول یک افق زمانی بلند مدت مورد انتظار است. این پدیده متأثر از عواملی چون فعالیت‌های خورشیدی، آتشفشان‌ها، اتمسفر، اقیانوس‌ها و درصد گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر و فعالیت‌های زیرساختاری و عمرانی است که دارای اثرات متقابل هستند. این تغییرات منجر به دگرگونی در وضع آب و هوا، تغییر توزیع مکانی و زمانی بارش و نوع آن (جامد یا مایع)، جریانات سطحی، تبخیر، تغذیه سفره آبهای زیر زمینی و کیفیت آب می‌شود و به طور کلی روند جدیدی را در اقلیم جهانی به وجود می‌آورد.

تأثیرات تغییر اقلیم بر منابع آب را به هیچ وجه نمی‌توان نادیده گرفت. بالارفتن درجه حرارت به افزایش تقاضا برای آب کشاورزی به جهت تبخیر فراوان منجر می‌شود. افزایش درجه حرارت و مقدار تبخیر و تعرق و همچنین کاهش بارندگی باعث افزایش پدیده بیابانزایی و شوری خاک می‌شود. افزایش درجه حرارت و بالارفتن میانگین دمای فصل زمستان سبب کاهش تفاوت دمایی بین زمستان و تابستان شده که از جمله پیامدهای این امر کاهش تغذیه آب‌های زیرزمینی و کاهش منابع آب خواهد بود .

                                  

با توجه به افزایش گاز کربنیک و به تبع آن وقوع گرمایش جهانی و تأثیر آن بر منابع آبی ملی و منطقه‌ای، ضروری به نظر می‌رسد که تأثیر تغییرات فوق بر برنامه‌ریزی‌های مدیریت منابع آب لحاظ شود. افزایش دمای کره زمین بین 1 تا 4 درجه در قرن حاضر، ابعاد اندوهباری از فراوانی وقوع بلایایی همچون خشکسالی و سیل را در پی دارد. بر اساس گزارش‌های هیأت بین الدول تغییر اقلیم(IPCC) گرمایش جهانی دما و وقوع تغییر اقلیم تأیید شده‌است. روند خطی میانگین دمای سطح زمین در دوره صد ساله اخیر از نرخ افزایشی تبعیت نموده و نرخ روند این گرمایش در دهه‌های اخیر نسبت به دوره‌های گذشته بیشتر بوده است.

تغییرات ناشی از تغییر اقلیم در مراحل زیستی، شامل فعالیت‌های انسانی است که بر محیط اثر دارند. همچنین، این تغییرات جهانی شامل سیستم‌های آب زیرزمینی نیز می‌شوند. سازگاری با تغییر جهانی اقلیم باید شامل مدیریت هوشیارانه آب‌های زیرزمینی به عنوان یک منبع تجدید پذیر و عموماً دیر بازده باشد. آب‌های زیرزمینی در بسیاری نواحی مورد استفاده بیش از حد قرار گرفته گرچه ذخیره زیرزمینی در دسترس می‌تواند کلید برآورده شدن نیازهای توأم کشاورزی، صنعت، تأمین آب شهری و خانگی و اکوسیستم‌ها در زمان کمبود باشد.

داده‌های مشاهداتی و پیش‌بینی آب و هوا شواهد بسیاری مبنی بر آسیب‌پذیری آبهای شیرین (سطحی و زیرزمینی) را نشان می‌دهد. منابع آب، تأثیر‌پذیری زیادی از تغییر اقلیم دارند که منجر به عواقب گسترده‌ای در جامعه وطبیعت می‌شود. امروزه تغییر اقلیم عامل حدوداً 20 درصد کمبود آب است. بنابراین، ارزیابی و شناخت تغییرات اقلیمی بلند مدت به منظور برنامه‌ریزی و مدیریت بهتر منابع آب زیرزمینی ضرورتی اساسی است.

در مقایسه با سایر کشورهای خاورمیانه، کشور ما به دلیل داشتن دو رشته کوه البرز و زاگرس بارندگی قابل توجهی دارد که این امر سبب تشکیل سفره‌های آب قابل توجهی در این مناطق شده‌است. میانگین بارندگی در کشور ما حدود 243 میلیمتراست که حدود یک سوم بارندگی جهانی را در بر می‌گیرد. با توجه به وضعیت درجه حرارت میزان تبخیر بیش از دو سوم میزان بارندگی‌ها را با تنش مواجه می‌کندکه تأثیر منفی آن بر منابع آبهای سطحی و زیرزمینی نمایان می‌شود. بخشی از آب که به صورت رواناب است در پشت سدها برای مصارف متعدد ذخیره و قسمت دیگر آن وارد دریاها یا پهنه‌های شور می‌شود.

توزیع منابع آبی در کشور یک توزیع نابرابر است به طوری که شمال، غرب و جنوب غرب با وسعتی حدود 31 درصد 52 درصد بارندگی و 69 درصد رواناب کشور را تولید می‌کنند، در حالی که 69 درصد کشور 48 درصد بارندگی و رواناب را دریافت می‌کنند. با توجه به این توزیع نابرابر مصرف آب در مرکز و شرق کشور، تنش کم آبی درحال افزایش است. براساس پیش‌بینی‌های تغییرات اقلیمی، بارندگی در کشور مناطق شمال‌غرب، غرب و جنوب‌غرب به طور میانگین کاهش می‌یابد در صورتی‌که میزان بارندگی برای مناطق شرق، جنوب‌شرق و مرکزی دارای یک روند افزایشی خواهد بود. این افزایش بارندگی برای مناطقی است که میزان تبخیر و تعرق خیلی بالایی دارند و با توجه به افزایش دمای کره زمین در طی زمان این افزایش بارندگی چندان مفید و اثربخش نخواهد بود و تشنگی را برای زمین به ارمغان می‌آورد! iran-newspaper.com

ادامه مطلب و ارائه موارد مهم

اتفاقاتی که طی سال های اخیر در اقلیم و منابع آب کشور رخ داده و آثار آن با گرم شدن هوا، کاهش نزولات ، خشکسالی های متناوب و رواناب رودخانه ها کاملا محسوس است، نشان می دهند که کاهش منابع آب کشور و تغییر اقلیم باید به عنوان یک اصل پذیرفته شود. نتایج تحقیقیات و مطالعات ملی و بین المللی نیز چشم انداز نگران کننده ای را برای آینده کشور پیش بینی کرده اند. بدیهی است تبعات این پدیده همان گونه که توضیح داده شد، محدود به حوزه آب و هوا نبوده و به مرور زمان دیگر حوزه ها مانند امنیت غذایی ، سلامت و حتی امنیت سیاسی را نیز در بر خواهد گرفت . بدین ترتیب شواهد به اندازه کافی قوی خواهند بود که لازم باشد در سطح ملی و لایه های بالای نظام نسبت به آن ها تصمیم گیری و سیاستگذاری شود. در این خصوص موارد زیر می توانند مورد توجه باشند:

- آمایش سرزمین با توجه به تغییرات اقلیم و کاهش منابع آبی،

- بررسی تبعات تغییر اقلیم بر حوزه های مختلف (سلامت، انرژی ، امنیت غذایی و سیاسی و... ) و ایجاد ظرفیت های لازم در سازگاری با آن،

- حرکت ملی برای تغییر الگوی مصرف در راستای سازگاری با پدیده تغییر اقلیم و فرهنگ سازی در لایه های مختلف اجتماعی و اجرایی،

- تدوین قوانین لازم به منظور ملزم کردن دولت و دستگاه های اجرایی برای تدوین برنامه های لازم در جهت سازگاری با این پدیده طی یک برنامه جامع، هماهنگ و چند بخشی و حتی بازنگری سازمانی (مانند ایجاد معاونت های سازگاری و تغییر الگوی مصرف در دستگاه های اجرایی ، به طوری که دولت را در این راستا ملزم به پاسخگویی کند)
- تدوین برنامه ملی تغییر اقلیم،

- به کارگیری ظرفیت های بسیار بالای علمی کشور در زمینه مطالعات تغییر اقلیم، خشکسالی و مدیریت آن در سیاستگذاری های کلان مرتبط با پدیده تغییر اقلیم.

در این راستا ضروری است نسبت به تدوین و تصویب موارد زیر اقدام شود:

-بازنگری چشم انداز بلندمدت توسعه کشور با لحاظ کردن آثار تغییر اقلیم، پیامدهای کنوانسیون تغییر اقلیم و پروتکل های اجرایی آن،

- تعیین و تصویب سیاست های کلی نظام در خصوص تغییر اقلیم در سطح ملی و بخش های اقتصادی کشور،

- تعیین سیاست ها و برنامه های اجرایی در سطح ملی و بخشی،

- مدیریت یکپارچه برنامه های توسعه منابع آب با حفاظت از اکوسیستم هایی که در چرخه آب نقش کلیدی دارند،
- جلب مشارکت های مردمی در مراحل تصمیم سازی مدیریت، ساخت و اجرا ، بهره برداری، نگهداری و حفاظت در طرح های توسعه منابع آب.

از نکات قابل توجه و افق های پیش روی مدیریت منابع آب کشور، دیپلماسی آب خواهد بود. علی رغم کاهش کنونی منابع آبی کشور و تشدید آن در چشم انداز آتی ، هنوز ایران نسبت به بسیاری از کشورهای خاورمیانه از ذخایر نسبی بهتر و موقعیت توپوگرافیکی مناسب تری برخوردار است که باید از این فرصت ها برای مدیریت تهدیدات و منافع ملی استفاده شود.
آنچه از وضعیت آتی منطقه خاورمیانه باید مورد توجه فراوان قرار گیرد، بحث مشکلات ناشی از خطرات تغییر اقلیم در بعد بین المللی مخصوصا در مورد منابع آب های مرزی بین ایران و عراق، عراق و سوریه با ترکیه ، ایران و افغانستان و سایر کشورهای مجاور که با ایران از منابع آبی مشترک دارند ، می شود که لازم است برنامه های مدیریت و مهار منابع آب در حوزه های آبریز مرزی و مشترک، تدوین و در اسرع وقت به مرحله اجرا درآیند. rc.majlis.ir