جغرافیای پزشکی

   

آشنایی با جغرافیای پزشکی

جغرافیای پزشکی شاخه ای از جغرافیای انسانی است که سخت متاثر وپای بند همه جانبه ی جغرافیای طبیعی است،زیرادر این رشته از جغرافیا،شناخت تاثیر عوامل طبیعی"آب وهوا،شدت وجهت وزش باد،تابش آفتاب،تشعشعات رادیو اکتیو طبیعی،ارتفاع منطقه،بافت وجنس وترکیبات واجزاء متشکله ی خاک،پوشش گیاهی وانواع موجودات زنده،کیفیت وکمیت آب"بر پیکر انسان مد نظر است.(جغرافیای پزشکی در طب ابن سینا-مجیدغیاث و..)

پزشکی جغرافیایی،علمی است که به شناخت عوامل طبیعی واقلیمی موثربرسلامت وبیماری انسان می پردازدوسابقه دیرینه ای داردودرنوشته های پزشکی اوائل هزاردوم میلادی درکشورایران و بویژه دردائره المعارف پزشکی قانون ابن سینابه طورمفصل درباره انتشارجغرافیایی بسیاری از بیماری های مسری وغیرمسری وتاثیرشرایط اقلیمی برسلامت وبیماری وحتّی نوع بیماری هاو شیوع و بروز آن ها توضیح داده شده .(مقدمه ای برپزشکی جغرافیای ایران-دکتر حسین حاتمی)

ماهیت جغرافیای پزشکی

برای تبیین ماهیت جغرافیای پزشکی لازم است ابتدا تعریفی کلی از دو علم پزشکی و جغرافیا ارائه کرد؛

مفهوم و ماهیت علم پزشکی : در یک تعریف کلی می توان علم پزشکی را« مطالعه و بررسی ، تشخیص، علت یابی، و درمان بیماریهای انسان» معرفی کرد.

مفهوم وماهیت علم جغرافیا: در تعاریف مختلفی که از علم جغرافیا به عمل آمده، ماهیت و جوهره  این علم « مطالعه ، شناخت و تفسیر روابط متقابل انسان ومحیط » دانسته شده است.

تأثیری پذیری بیماریها در پیدایش، ظهور، گسترش وحتی درمان از شرایط محیطی ، حلقه ی ارتیاط دو علم پزشکی و جغرافیا ، و نقطه ی آغازین علم جغرافیای پزشکی است. بنابراین شناخت علل وچگونگی درمان برخی از بیماریها ماهیت جغرافیایی به خود گرفته وموضوع سلامت و امراض انسان تا جایی که به عوامل محیطی وابسته باشد رنگ جغرافیایی خواهد داشت.

ماهیت پزشکی جغرافیای پزشکی آن قسمت از علم پزشکی است که در علت یابی، پراکنش و درمان بیماریها به شرایط محیطی توجه می نماید.

ماهیت جغرافیایی جغرافیای پزشکی آن بخش از علم جغرافیا است که در مطالعه ی اکولوژیکی انسان به بستر محیطی و جغرافیایی بروز، گسترش و درمان بیماریها توجه دارد.

*جغرافیای پزشکی تلفیقی از وجوه مشترک بین موضوع علم پزشکی بیماریها در سه مرحله علت یابی، پراکنش و درمان از یک سو و عوامل محیطی در قالب لیتوسفر، هیدروسفر، اتمسفر وبیوسفر به عنوان بستر جغرافیایی از دیگر سو است. *

اگر مفاهیم علم جغرافیا را در شناخت حوزه عمل جغرافیای پزشکی بکار گیریم شاید بتوان از جغرافیای پزشکی مفهومی به این شکل بدست آورد:

الف – کدام گروه به نوع ویژه ای از امراض مبتلا می شوند؟

ب – این گروه مبتلا در چه شرایط مکانی زندگی می کنند؟

ج – عوامل محیطی چه تأثیری در پیدایش و انتشار امراض مختلف دارد؟

عوامل محیطی (طبیعی ،فرهنگی ،بیولوژیکی) به اشکال گوناگون در پیدایش ،تشدید وگسترش امراض موثر می افتند ویا حالت بیدار کننده ای می بخشند. این عوامل که دررابطه با امراض مطالعه می شوند عبارتند از:

1- عوامل طبیعی: عرض جغرافیایی، ریزشهای جوی، میزان رطوبت، درجه حرارت، فشار، روزهای آفتابی و ابری، سرعت و جهت باد، خاکها، آبها، قوه مغناطیس زمین.

2- عوامل فرهنگی: پراکندگی جمعیت، درجه تراکم جمعیت، شرایط زندگی، رژیم غذایی، آداب و رسوم مذهبی، اعتقاد به خرافات، انواع اعتیاد.

3- عوامل بیولوژیکی: زندگی گیاهی، زندگی حیوانی در زمین و دریا، گروههای خونی مسلط.

می توان گفت که جغرافیای پزشکی مطالعه و مقایسه امراض در میان گروههای اجتماعی ، نژادی و مذهبی است. از این رو در جغرافیای پزشکی عوامل اجتماعی و محیطهای جغرافیایی نقش اساسی می یابند.

تاریخچه جغرافیای پزشکی را در ادامه مطلب بخوانید.