همایش جهانی مقابله با آثار جنگ بر محیط زیست

   

جنگ ومحیط زیست

همایش آثار مخرب جنگ بر محیط زیست که با حضور آقای دکتر ظریف وزیر امورخارجه، خانم دکتر معصومه ابتکار معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست، محمدرضا تابش نایب رییس فراکسیون محیط زیست مجلس، سفرای کشورهای مختلف، اساتید و متخصصین داخلی و خارجی  این حوزه  در محل سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، تذکر نکات مهمی را در برداشت.

 موضوع همایش ،البته آثار جنگ بر محیط زیست بود و تجارب بشری و حرکت لازم به سوی آینده بود اما مطلب قابل تامل، سخنان دکتر ابتکار بود که اشاره کردند: «مهم ترین چالش پیش روی ما در حوزه بحران های زیست محیطی، دولت های بی سرزمین و سرزمین های بی دولت هستند».

واقعیت این است که جنگ های بیرونی و داخلی در کشورهای منطقه، اکنون زندگی میلیون ها انسان را به سختی و دشواری کشانده است. عدم انسجام دولت های مرکزی سبب جنگ شده و آثار مخربی که بر سرزمین باقی می گذارد. از سوی دیگر موجب می شود دولت ها نتوانند محیط زیست خود را پایش، مدیریت و کنترل کنند.

در این مورد می توان به افزایش چشمگیر پدیده گرد و غبار در کشورهای عراق و سوریه و اثر آن بر ایران اشاره کرد. در مورد ایران البته بحث تحریم ها و فشارهای ناشی از آن که منجر به کاهش امکان استفاده از تکنولوژی های نوین در حوزه محیط زیست شده مزید بر علت بوده است.

کاربرد سلاح­های شیمیائی، میکروبی و هسته­ای علاوه بر کشتار حیوانات و انسان ها اعم از  نظامی و غیر نظامی در مقطع زمانی خاص در یک نسل، در دراز مدت باعث آلودگی آب و خاک شده که در نسل های بعد مورد توجه قرار می­گیرد.  در سه دهه اخیر جنگ ها در منطقه، اثرات نامطلوبی بر محیط زیست بر جای گذاشتند. جنگ هشت ساله ایران و عراق، جنگ خلیج فارس، جنگ افغانستان، جنگ بوسنی و کوزوو، فلسطین اشغالی و جنگ داخلی در سوریه از آن جمله بوده اند.

نمونه شاخص در این مورد تاثیر جنگ بر تغییر آب ‌و هوا و افزایش دمای مناطق جنگی در عراق بوده است. در این کشور پس از یک دهه جنگ، میزان آب دجله و فرات به ‌شدت کاهش یافته و زمین‌های حاصلخیز میان این دو رود که از مراکز اولیه کشاورزی انسان است، به بیابان بدل شده و سالانه ۲۵۰ کیلومتر مربع بیابانی به آن اضافه می شود. استفاده از سلاح های جنگی بر اثر تغییرات در اکوسیستم، محیط زیست را از چرخه توسعه پایدار خارج کرده است. بروز انواع بیماری ها در انسان و جانوران بر اثر کاربرد سلاح ها علاوه بر تاثیرات افقی در یک نسل، باعث ایجاد تاثیرات عمودی و انتقال از نسلی به نسل دیگر می شود. گاهی تصمیم گیری های فرماندهی اثرات جبران ناپذیری بر محیط زیست کشورهای درگیر جنگ می گذارد. انواع مین های خنثی نشده، ایجاد پل و سد در مسیر اصلی رودخانه ها و مسیر مهاجرت ماهی ها، ایجاد پایگاه ها در اطراف اکوسیستم های حساس، آلودگی تالاب ها و اکوسیستم های آبی، آلودگی های نفتی و ... به عنوان نمونه هایی از عوامل مخرب محیط زیست در اثر جنگ مطرح هستند.

 بنابراین اکنون ضرورت به کارگیری "دیپلماسی محیط زیستی" به عنوان یکی از  کارآمدترین و موثرترین روش ها معرفی شده است. با توجه به اینکه مساله محیط زیست مرزهای سیاسی و جغرافیایی خاصی را نمی شناسد و بحران های زیست محیطی مانند تغییرات اقلیم، تخریب لایه ازون، بحران ریزگردها، بالا آمدن سطح آب ها و ... مربوط به همه ملت هاست، حل این مشکلات و تهدیدات ضرورت همدلی و هماهنگی و اتحاد رهبران سیاسی سراسر جهان را می طلبد. باید به این نکته مهم نیز توجه کرد که دیپلماسی محیط زیست زمینه ای بسیار مهم جهت کسب مهارت های لازم برای شرکت در مذاکرات جهانی زیست محیطی، توسعه پایدار و زمینه های مرتبط بوده و الگوی مناسبی جهت رسیدن به راهکارهای اجرایی و همکاری های مناسب برای کاهش بحران های زیست محیطی و ایجاد شرایط بهینه و متعادل تر برای حیات بشر بر روی کره زمین محسوب شده و جهت رسیدن به آن، ما باید توسعه مناسبات با کشورهای منطقه و جهان را چه از طریق مشارکت جدی در کنوانسیون های منطقه ای مانند کنوانسون های مربوط به حوزه خزر (CEP) و عمان (راپمی)، همین طور حضور در کنفرانس های بین المللی و جهانی مانند اجلاس های مربوط به تغییرات آب و هوایی را در دستور کار داشته باشیم. از این گونه برنامه ها و اقدامات  موثر می توان به رونمایی از سند تغییرات اقلیم در ایران و همچنین رونمایی از سند تعهدات جهانی توسعه پایدار ایران در آینده ای نزدیک اشاره کرد.

     

 امروزه مقررات بشر دوستانه ناظر به حمایت از محیط زیست شیوه عرف بین المللی به خود گرفته و برای همه کشورها الزام آور است. حتی برای کشورهایی که خود را متعهد در برابر آن نمی­دانند.  ولی این قوانین در صورتی می­توانند مانع تخریب محیط زیست در دوران جنگ باشند که جامعه جهانی روی 5 نکته تکیه کند؛

       1)  تلاش برای لازم الاجرا کردن کنوانسیون­هایی که حفاظت از محیط زیست را مورد توجه قرار داده­اند.

(2       تلاش برای بهینه سازی رعایت و اعمال مقررات مربوط به حمایت از محیط زیست در دوران جنگ.

(3      نظارت برکارایی این گونه قوانین و روشن کردن وضعیت نقض کنندگان قواعد و مقررات و اقدام عملی و مناسب در برابر مناقضان این گونه قوانین.

(4      در برخورد با کشورهای مناقص قوانین و مقررات مربوط به حفاظت محیط زیست هیچ گونه تسامح و اغماضی نشود و به تناسب ارتکاب جرم، نقض قواعد و سرپیچی از مقررات جهانی مجازات شوند.

(5       تدابیری در سطح جهانی اتخاذ شود که بروز جنگ ها سیر نزولی بیابد.

اگر موارد 5 گانه در اثر تسامح و تساهل نادیده گرفته شود، قواعد عام و خاص بین­المللی نمی­تواند پاسدار محیط زیست باشد. چنان که امروزه کشورهای پیشرفته عملاً در تقابل و رویارویی زیست محیطی قرار گرفته و با تولید سلاح های کشتار جمعی و رقابت شدید نظامی و بحران سازی در جهان، محیط زیست را با خطر مواجه کرده­اند.

به امید روزی که عدالت و صلح جهانی پایدار را استقرار یابد و شاهد شکوفائی طبیعت و محیط پاک و پیراسته و امن برای همه­ی انسانها باشیم..

www.doe.ir