دستکاری در ژنتیک محصولات کشاورزی

محصولاتدستکاری شده ژنتیکی در ایران

ایرن- اخیرا دو گروه از مواد غذایی یعنی روغن های وارداتی تراریخته یا همان دستکاری شده ژنتیکی به طور رسمی و با تایید سازمان غذا ودارو به بازار عرضه شده است.

تراریخته چیست؟ 

حدود 20 سال پیش که شرکت صنایع کشاروزی آمریکا موسوم به مونسانتو اولین محصول کشاورزی تراریخته (GM Crops) را عرضه کرد؛ بسیاری آن را طلوع عصر جدیدی قلمداد کردند که قادر است گرسنگی را در جهان کاهش دهد به حفظ محیط زیست کمک کند و به یاری کشاورزان بشتابد. 

محصولات تراریخته، محصولاتی هستند که کارشناسان با دستکاری که روی ژنتیک آن ها انجام می دهند، یک خصوصیت ویژه را در محصول ایجاد می کنند یا یک خصوصیت را حذف می کنند.

تغییرات ژنتیکی می تواند محصول را در مقابل خشکسالی و شوری زمین های کشت، مقاوم کند؛ زیرا گیاهان در زمین های شور، رشد نمی کنند و با تغییرات ژنتیکی می توان این گیاهان را در این زمین ها کشت کرد.
همچنین با تغییرات ژنتیکی می توان اندازه رشد محصول را با توجه به نوع آن، دو تا 10 برابر افزایش داد. البته راه های افزایش محصول، فقط تغییرات ژنتیکی نیست با استفاده از روش های کوددهی شیمیایی و آب دهی خاص ، می توان اندازه محصول را دو تا سه برابر می افزایش داد؛ مانند پرتقال های بسیار بزرگی که در بازار وجود دارد که بزرگی آن به دلیل کودهای خاصی است که استفاده می شود. 

با تغییرات ژنتیکی در یک بذر نیز می توان آنزیمی را که موجب تخریب آن می شود، کور کرد و با استفاده از این روش می توان محصولی تولید کرد که دو تا سه ماه بیرون یخچال ، قابل نگهداری باشد؛ همچنین با تغییرات ژنتیکی، محصولاتی با رنگ های خاص درست می شود بطورمثال با استفاده از این روش ، رنگ قرمز گوجه فرنگی ها را نارنجی خوشرنگ می کنند. 

زمین ها روزبروز از تراریخته ها سبز می شوند 

هر روز زمین های بیشتری در سراسر جهان به زیر کشت محصولات تراریخته می روند به طوریکه گفته می شود کشت این محصولات، 11 درصد زمین های قابل کشت جهانی را به خود اختصاص داده است. 
سطح زیر کشت این نوع محصولات از سال 1996 تاکنون بیش از یکصد برابر شده و از 1.7 میلیون هکتار در آن سال به حدود 200 میلیون هکتار در سال 2014 رسیده است به گونه ای که محصولات تراریخته در سال 2014 در 28 کشور جهان کشت شدند.  تولید محصولات تراریخته طی سال های گذشته در دنیا شدیدا افزایش یافته است.  آمریکا 73.1 میلیون هکتار ، برزیل 42.2 میلیون هکتار، آرژانتین 24.3 میلیون هکتار ، هند 11.6 میلیون هکتار ، کانادا 11.6 میلیون هکتار و چین 3.9 میلیون هکتار از زمین های زراعی خود را به زیر کشت محصولات تراریخته برده که اکنون این آمار افزایش یافته است. 

کمیت در تراریخته ها برتر از کیفیت 

هدف از تولید محصولات تراریخته ، افزایش میزان تولید است یعنی کمیت مهم است؛ هدف این است که بطورمثال در یک زمین 10 هکتاری با محصول دهی 10 تن ، بتوان 50 تن یعنی پنج برابر بیشتر، محصول به دست آورد اما اکنون در حال بررسی روی کیفیت محصول نیز هستند. 

 اما آنچه اکنون در محصولات تراریخته ، بیشتر ملموس است بحث اقتصادی آن است تا بتوانند کمیت محصول را افزایش دهند. 

تراریخته ها را نمی خورند، صادر می کنند 

هرچند کشورهای زیادی محصولات تراریخته تولید می کنند اما برخی کشورها ، این محصولات را خودشان استفاده نمی کنند بلکه آن ها را صادر می کنند. اغلب کشورهای تولید کننده محصولات تراریخته مانند آمریکا، چین و برزیل ، کشورهایی نیستند که این محصولات را برای خودشان تولید کرده باشند بلکه این محصولات را با هدف صادرات تولید می کنند زیرا زمین و کشت سنتی محصولات زراعی آن ها به اندازه کافی هست که برای مردم خودشان در حالت غیرتراریخته کفایت کند. 

ارگانیک یا تراریخته ، کدام بهتر است؟ 

علاوه بر استفاده از روش تراریخته برای محصولات کشاورزی از روش کشاورزی ارگانیک نیز برای آن ها استفاده می شود؛ محصولات ارگانیک محصولاتی به شمار می آیند که در تمام مراحل رشد با سیستم طبیعی هماهنگ بوده و در خاکی که از چند سال قبل هیچ گونه سموم دفع آفات گیاهی مانند علف هرزکش ها، قارچ کش ها و مواد شیمیایی در آن استفاده نشده است و فقط با مواد طبیعی مانند کمپوست گیاهی تقویت می شود، رشد می کنند. اگر بخواهیم بین محصولات ارگانیک و تراریخته، اولویتی انتخاب کنیم بطورقطع، ارگانیک اولویت نخست ما خواهد بود. 

اقتصاد مقاومتی و تراریخته ها 

تولید محصولات تراریخته از جنبه اقتصاد مقاومتی برای کشور، درآمد محسوب می شود زیرا کشورهای تولید کننده این محصولات، میزان درآمد بالایی از صادرات محصولات یاد شده دارند. اگر محصولات تراریخته خوب هستند نباید از جنبه اقتصاد مقاومتی آن غافل شویم و عقب باشیم و باید زودتر روی این محصولات، سرمایه گذاری کنیم؛البته باید اگر محصولات تراریخته، مخاطرات سلامتی داشته باشند نیز به آن توجه کنیم تا در آینده گرفتار بیماری ها و بار ناشی از آن نشویم؛ نباید صرفه زودهنگام را فدای عوارض دیرهنگام کنیم. 

مزایای محصولات تراریخته 

استفاده از محصولات تراریخته موجب کاهش مصرف حشره کش های شیمیایی و افزایش امنیت غذایی، توسعه پایدار و کمک به رفع فقر می شود؛همچنین استفاده از محصولات تراریخته مزایای دیگری از جمله بازدهی بالاتر محصول، کاهش هزینه ها و افزایش سود مزرعه و بهبود در سلامت دارد. 

تراریخته، سریع ترین فناوری پذیرفته شده در جهان 

هرچند هنوز بر سر خوب یا بد بودن محصولات تراریخته در ایران ، بحث هایی وجود دارد و هنوز از این مرحله گذر نکرده ایم اما طبق آمارهای منتشره، افزایش 100 برابری محصولات تراریخته در سراسر جهان نشان می دهد که این محصولات به دلیل مزایایی که داشته اند، سریع ترین فناوری پذیرفته شده در ادوار اخیر بوده اند. 
براساس گزارش های موجود، تعداد کشورهایی که محصولات تراریخته تولید کرده اند بیش از چهار برابر شده است و از 6 کشور در سال 1996 به 28 کشور در سال 2014 ، رسیده است. 

مقالات بسیار اندکی در جهان نسبت به عوارض محصولات تراریخته مانند مقاومت آنتی بیوتیکی، تغییر میزان مواد مغذی محصول، آسیب به محیط زیست طبیعی و نشت پروتئین محصول تغییر یافته به خاک هشدار داده اند اما هیچ شواهدی وجود ندارد که خطر غذاهای تراریخته بیشتر از خطر غذاهای معمولی است.

 اما یک نکته روشن است و آن اینکه با توجه به توانایی این فناوری در تحول اقتصادی محصولات و کمک به رفع فقر جهانی، نمی توان به سادگی از آن گذشت و علاوه برآن، اکنون درحالیکه ما روی نسل اول محصولات تراریخته ، دو به شک هستیم ، کشورهای دیگر تحقیقات و تولیدات خود را روی نسل دوم این محصولات که سالم تر و باکیفیت تر هستند، آغاز کرده اند (از سادات حسینی خواه )