قیمت‌ها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه چه قدر فرق دارند؟

           

قیمت‌ها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه چه قدر فرق دارند؟

تثبیت قیمت‌ها یکی از علایم تمایز بین کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته است. هیچگاه در یک کشور توسعه یافته حجم بالای افزایش قیمت‌ها دیده نمی‌شود. رویدادی که دیگر در ایران برای مردم تبدیل به یک عادت شده است. دکتر جعفر عبادی، عضو هیات علمی و استاد اقتصاد دانشگاه تهران درباره نحوه تعیین قیمت‌ها در کشورهای توسعه یافته و مقایسه آن با کشورهای درحال توسعه مثل ایران و همچنین راهکارهای تثبیت واقعی قیمت‌ها به عنوان راهی برای نیل به توسعه می گوید:

تنها عوامل موثر عرضه و تقاضا هستند که در افزایش یا کاهش قیمت‌ها ی بازار دخیل‌اند. بعضی اوقات می‌بینیم که تعیین قیمت در بازار را با بحث هزینه ساخت یک کالا یکی می‌گیرند که این امر اشتباه است. چون قیمت اجناس در بازار بر مبنای عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد. یعنی براساس جمع هزینه ساخت کالا و میزان تمایلی است که مصرف‌کننده نسبت به خرید آن کالا از خود نشان می‌دهد و حاضر است کالای مذکور را با چه قیمتی بخرد. حال ممکن است هزینه ساخت یک کالا چندان هم زیاد نباشد اما مصرف‌کننده تمایل دارد برای آن کالا هزینه خوبی بپردازد. پس قیمت آن کالا در بازار بالا می‌رود.

وقتی حجم گردش پول توسط دولت زیاد می‌شود و نقدینگی بالا می‌رود در واقع دولت کمک می‌کند به بالا رفتن تقاضای موثر خرید. یعنی تقاضای موثر برای خرید کالا زیاد می‌شود و در این صورت قیمت کالا هم به دلیل افزایش تقاضا بالا می‌رود.

دلیل دیگر افزایش متناوب قیمت‌ها به بحث فاکتور نهایی برمی‌گردد. بازار اگر رقابتی نباشد و انحصاری باشد کمک می‌کند به این امر که قیمت‌ها با درصد سود بالایی تعیین شوند. اما در کل در ایران قیمت‌ها تحت تاثیر پول در جامعه و بالارفتن حجم نقدینگی است که باعث می شودافزایش قیمت‌ها هر ماه اتفاق می افتد.

 از فاکتورهای روانی هم نباید غافل شد. مسائل روانی باعث افزایش تقاضای موثر می‌شوند. مثلا در بازار ارز وقتی قیمت‌ها بالا می‌رود و احتمال افزایش بیشتر قیمت‌ها نیز به وجود می‌آید، طبیعی است که متقاضیان هم به این بازار هجوم می‌آورند، چون می‌ترسند که اگر دست روی دست بگذارند درآینده قیمت‌ها بالاتر رود. همین افزایش تقاضا برای خرید ارز باعث افزایش مجدد قیمت می‌شود و دوباره افزایش مجدد قیمت باعث افزایش بیشتر تقاضا می‌شود که این خود باعث افزایش چندین باره قیمت می‌شود. اما افزایش حجم نقدینگی بیشترین اثر را در افزایش قیمت‌ها در ایران دارد.

عمده‌ترین راهکار در میان مدت و بلندمدت این است که حجم پول در گردش بدون دلیل افزایش پیدا نکند و نقدینگی جامعه بی جهت افزایش نیابد چون افزایش عرضه و کاهش تقاضا به دلیل عدم افزایش بی‌دلیل نقدینگی در میان مدت و بلندمدت به بازار کمک می‌کند که قیمت‌ها را پایین‌تر بیاورد یا ثابت نگه دارد. اما در کوتاه‌مدت شاید همین کنترل قیمت‌ها با وضع مقررات و قوانینی از طریق مراجع قانونی موثر باشد اما این راهی نیست که بتواند در بلندمدت جواب بدهد. چون قیمت‌گذاری و کنترل قیمت‌ها توسط مراجع دولتی و تعزیرات نمی‌توانند در بلندمدت جوابگو باشند و قیمت‌ها را کنترل کنند.

. اگر بخواهیم قیمت‌ها را پایین بیاوریم باید عوامل موثر در عرضه و تقاضا را مورد حمله قرار دهیم. یعنی باید ابتدا عوامل موثر در گرانی را شناسایی کنیم. تجربه در همه جای دنیا نشان داده که کنترل قیمت‌ها از طریق وضع قانون و به صورت مصنوعی باعث به وجود آمدن بازار سیاه می‌شود که بازار سیاه نیز اوضاع را بیشتر به هم می‌ریزد و افزایش مجدد قیمت‌ها را در پی دارد.

در بازار خودرو با وجود کاهش تقاضا، قیمت‌ها افزایش یافت. یعنی با آنکه مردم به دلیل گران شدن زیاد خودرو دیگر توان خرید نداشتند باز قیمت خودرو تغییری نکرد و کاهش نیافت.

اینکه پراید 8 میلیونی به یکباره 20 میلیون می‌شود و تقاضا برای خریدش کاهش می‌یابد اما قیمت پایین نمی‌آید به ساختار انحصاری قدرت اقتصادی برمی‌گردد. یعنی فروشندگان می‌دانند که خریداران مجبورند در همین شرایط موجود ماشین بخرند. بنابراین با کاهش قیمت موافقت نمی‌کنند چون رقیبی در این عرصه ندارند و محصولات موجود در بازار تنها متعلق به خودشان است و مردم هم باید از بین همین محصولات انحصاری موجود انتخاب کنند. در عین حال فروش خودرو با همان قیمت بالا در حالت کاهش تقاضا باز هم بیشتر از کل فروش‌شان در گذشته و در دوران افزایش تقاضاست. یعنی سودشان در خودروی گران با مشتری کم، بیشتر است تا خودروی ارزان با مشتری زیاد. البته صرف نظر از مسائل تئوریک و میزان سودی که ممکن است تولیدکنندگان خودرو ببرند باید بالا رفتن هزینه‌های تولید را نیز مدنظر داشت. وقتی قیمت ارز و حامل‌های انرژی بالا می‌رود روی تولید هم تاثیر می‌گذارد. نکته دیگر در مالیات‌هایی است که برای تولیدکنندگان مخصوصا تولید خودرو وضع می‌شود. هرچند که میزان تورم و قیمت ماشین‌ها را باید کنار هم بگذاریم و بعد بررسی کنیم که این قیمت‌ها بیشتر به خاطر انحصار در بازار خودرو است که افزایش یافته یا به خاطر افزایش هزینه‌های تولید.

در کشورهای توسعه یافته عمدتا این بازار است که قیمت‌ها را تعیین می‌کند. منتها بازاری که دولت‌ها بر آن نظارت دارند. نظارتی که به شکل دخالت نیست بلکه به گونه‌یی است که بسترهای اقتصادی را طوری طراحی کند که قیمت‌ها نه مصنوعی و خیلی بالا باشند و نه خیلی پایین. چون قیمت‌های خیلی پایین هم تولیدکنندگان را از بازار خارج می‌کند. باید توجه کرد که آن چیزی که یک اقتصاد را موفق می‌کند کم کردن دخالت دولت در بازار است. منتها سیاستگذاری و سیاست‌های حاکمیتی باید توسط‌دولت به نحو موثری انجام شود تا قیمت‌ها مناسب و واقعی شوند. همچنین در کشورهای صنعتی و پیشرفته نظام تامین اجتماعی رل بسیار مهمی را بازی می‌کند. یعنی اگر دولت‌ها در کشورهای توسعه یافته به بازار اجازه می‌دهند که خودش را مستقل و متعادل نگه دارد و قیمت‌ها شاید برای گروهی از مردم هم بالا باشد در عین حال با تقویت نظام تامین‌اجتماعی به کمک مردم آسیب پذیر می‌آید. پس داشتن نظام تامین اجتماعی موثر کمک بسیار بزرگی است به عملکرد درست اقتصاد و داشتن یک بازار موثر و کارآمد www.khabaronline.ir