جنگل حرا

     

جنگل های دریایی یکی از عجیب ترین عناصر طبیعی خلقت هستند. در این جنگل ها درختانی در ناحیه جذر و مدی زیست می کنند و از آب شور بهره می گیرند. عجیب تر اینکه گه گاه بخش اعظم آنها به زیر آب شور دریا فرو می رود اما همچنان به حیات خود ادامه می دهند.

عده ای عقیده دارند این درختان طی سالیان دراز تکامل، از دست آسیب های آدمی، به بستر گلی سواحل و آب شور دریا پناه برده اند. این جنگل ها بیشتر از درختانی تشکیل شده اند که حرا نام دارند. حرا گونه ای درخت مانگرو است که در سواحل شمالی قشم به کثرت و فراوانی دیده می شود. این درخت در زبان لاتین به نام ابوعلی سینا پزشک و فیلسوف شهیر ایرانی نامگذاری شده است.

این درختچه ها در سواحل و مرداب های ساحلی مصر، عربستان و سواحل جنوب ایران دیده می شود. به این گیاه در بندرعباس حرا، در بلوچستان تمر و در بعضی از نقاط، تول گفته می شود. به عربی نیز آن را شوری و شوره می نامند.

ویژگی ها واهمیت این جنگل ها را در ادامه مطلب مطالعه فرمایید

 

حرا، گیاهی از تیره شاه پسند است. دانه آن روی درخت مادر می روید و نهال تولید می کند. سپس از درخت جدا می شود و داخل مرداب می افتد. جنگل حرا بر دریا و آب شور قرار دارد و این سازش با آب شور و شرایط نامناسب، از حرا یک گیاه استثنایی ساخته است. درختان حرا، در قسمتهای کم عمق، کنار و روی تپه های جزیره مانندی که هنگام پایین رفتن آب دریا از آب بیرون می مانند قرار گرفته اند. عمق آب این مناطق از یک تا یک و نیم متر تجاوز نمی کند؛ بنابراین جنگل هنگام بالا آمدن آب دریا، در آبهای نیلگون خلیج فارس به حالت شناور می ماند و با فروکش کردن آب دریا به مدت 6 تا 7 ساعت مانند جنگل های مناطق خشک نمایان می شود.

گیاهان حرا برگهایی با ظاهر بیضی شکل و قاعده ای باریک (دوکی شکل) رویه سبز و براق دارند و پشت برگها نیز سفید یا خاکستری رنگ است. طول این برگها حدود 5 تا 5/7 سانتی متر است. میوه حرا، بادامی شکل است و به یک خامه باریک منتهی می شود. گل های آن نیز به رنگ طلایی با 4 گلبرگ می باشد که هر گلبرگ بیشتر از چند میلی متر طول ندارد و عطری شیرین و خنک، تا شعاع چند متری اطراف آن پراکنده می شود. بنا بر تحقیق آنوبانینی گیاه حرا که گاه به عنوان علوفه برای خوراک چهارپایان استفاده می شود دارای چندین فایده دارویی و صنعتی نیز است. از آن جمله می توان به استفاده از آن در درمان جذام و همچنین برخی بیماریهای پوستی اشاره نمود.

گفته می شود که حرا را یک ایرانی از هندوستان به ایران آورد و در نزدیکی بندر لافت قشم کاشت. زیبندگی حراها بیشتر در جزیره قشم  به خصوص مثلث لافت، گورزین و کوران است. امکان سفر دریایی و تفریحی در بین درختان حرا و دیدن بیش از 100 گونه از پرندگان بومی و مهاجر، زیبایی خاصی به سیاحت مسافران می‌دهد. www.anobanini.ir

گیاهان حـرا در دوره ائوسن و الیگوسن در حدود 30تا 40 میلیون سال پیش به وجود آمده و در مناطق گرمسیری در اطراف اقیانوس هند ، آرام ،اطلس و نواحی گرمسیری آمریکا، مکزیک و جنوب شرقی آفریقا ، استرالیا ، زلاندنو و آسیای شرقی گسترش دارند . 

در گستره تحت اشغال این جنگلها کمتر گیاهی قادر به رقابت با آن است .مانگرو گیاهانی هستندکه بصورت درخت یا درختچه در آمده و شاخه های اصلی و فرعی زیادی را تولید می کند . در نواحی گرمسیری زندگی می‌کنند ودر مقابل شوری خاک و نوسانهای درجه حرارت مقاوم هستند .

درختان حرا از اصلی ترین تولید کنندگان مواد آلی محیط خود بوده و نقش بسیار مهمی در تداوم فعال پلانکتونها و فیتوپلانکتونهای دریایی را به عهده دارند . این ذرات به نوبه خود تامین کننده مواد غذایی آبزیان بالاخص میگو می‌باشند . جزر و مد مواد غذایی را از دریا ربوده و به درون مانگروها حمل کرده و برعکس مواد درون مانگروها را خارج می‌کنند .

به طور کلی مواد معدنی حمل شده از طریق رسوبات موجود در اکوسیستمهای اطراف به عرصه جنگلهای حرا پس از تجزیه ، تحول و تبدیل آن به مواد غذایی آلی ، مقداری از آنها در جنگلها باقی مانده و باقی مانده به دریا منتقل می‌شود .که بخشی از آن به وسیله موجودات زنده داخل جنگل مصرف می‌شود به عبارت دیگر خاکهای بافت نرم غنی از املاح معدنی بوجود می‌آید که به سبب رشد انواع و اقسام موجودات زنده گشته و در نتیجه مواد غذایی آلی در این اکوسیستم در حالت غنا باقی می ماند.

آب در این اکوسیستمها بالاترین کیفیت از نظر مواد غذایی و همچنین خواص فیزیکوشیمیایی است که جزر و مد نقش مهمی در این زمینه ایفا می کند .

جزر ومد باعث جابجای و انتقال آب از دریا به این اکوسیستم و بالعکس می شود که باعث تعدیل شوری شده در مناطقی که در صد تبخیر بالا است از رسیدن شوری به سطح مد اور جلوگیری می کند .

از طرفی چون جنگلهای حرا شور پسند هستند مقدار زیادی نمک را از آب دریا گرفته و در خود ذخیره می کند که این امر باعث کاهش شوری می شود . جزر و مد همچنین در تعدیل دما نیز موثر است بدین نحو که با حرکات مستمر خود باعث جابجایی آب بستر و سطح آب می شود که در مجموع آب و احیاناً مواد سمی حاصل از تجزیه آبزیان به سطح آب منتقل می گردد و از این طریق دما نیز کاهش می یابد .

ریشه درختان حرا ، خود به عنوان یک صافی عمل کرده و املاح مضر را در آب جذب و به واسطه داشتن نمک فراوان در خود آنها را به شکل غیر سمی در می آورد که از این طریق کمک شایانی به زندگی آبزیان موجود در این اکوسیستمها می کند .

از ارزش های این گونه گیاهی این است که با کاشت آن در اراضی ساحلی و خورها می‌توان در برابر طغیان دریا نوعی حفاظ طبیعی به وجود آورد . این جنگلها ضمن کاهش خسارات ناشی از امواج و طوفانهای سخت موجب استقرار خاک محیط اطراف نیز می‌گردد.

گونه بومی حرا در استان هرمزگان اغلب به صورت جنگلهای تخریب یافته و یا درختچه های کوچک می‌باشند.از آنجا که این جامعه گیاهی در طی سالیان دراز تأمین کننده بخشی از نیازهای اهالی سواحل خلیج فارس بوده ، همواره مورد بهره برداری نادرست قرار گرفته و از این جهت در معرض خطر نابودی است .

به دلیل اهمیت اقتصادی و اکولوژیک این گونه به جا است که رویشگاههای آن بیش از این با پیش آگاهی ها و اطلاع رسانی و کنترل ، حفاظت و حمایت گردد.

جنگل های حـرا در سالهای اخیر ارزش زیست محیطی آن کاهش یافته که عزم ملی و همت عزیزان متعهد ومتخصص ، مدیر و کارشناس را در راه احیاء و توسعه آن طلب می‌کند.

با توجه به اهمیت همه جانبه و بهره برداری چند منظوره از این گیاه و اثرات اقتصادی ، اجتماعی و اکولوژیکی توده های جنگلی و پرورش آبزیان ایجاب می‌کند با مشارکت فعال مردم با اتکا به دانش بومی و سنن در احیاء پوشش گیاهی کوشید.

توسعه جنگلهای مانگرو به لحاظ ارزشهای غیر قابل انکار بسیار حائز اهمیت است . این گیاه در پرورش تلفیقی جنگل و آبزیان‌ ، منبع درآمد اهالی منطقه ، ارزشهای زیست محیطی ، میراث تاریخ طبیعی و جاذبه های گردشگری و ذخائر بیوسفری و ژنتیکی نقش بسزایی دارد. www.yjc.ir