شاخص زیست محیطی ایران

بر اساس گزارش دانشگاه بیل درسال 2014 عملکرد زیست محیطی “EPI” ایران در سال های 1390 الی 1392 از بین 178 کشور جهان رتبه 83 را به خود اختصاص داده است، این در حالی است که رتبه ایران در سال 2012 که نشانگر عملکرد زیست محیطی سال های 2010 و 2011 بود، 114 از بین 132 کشور بوده است .فعالان محیط زیست کشورمان ، روند نزولی رتبه محیط زیست کشور را ناشی از اتفاقاتی می دانند که طی چند سال اخیر رخ داده است از جمله خشک شدن دریاچه ارومیه و تبدیل ۳۹۰ هزار هکتار از اراضی آن به کویر که بزرگ ترین رخداد بیابان زایی قرن قلمداد شده است. همچنین افت سفره های آب زیرزمینی و فرونشست دشت ها و تخریب جنگل ها از دیگر مواردی است که باعث شده رتبه ایران نسبت به سال ۲۰۱۰ نزول یابد. دانشگاه ییل تمام مطالعات و تحقیقات خود را بر اساس آمار و مستنداتی که دستگاه های داخلی و مراکز دانشگاهی ایران و همچنین برنامه های سازمان ملل و مطالعات ماهواره ای انجام می دهد و بر پایه مطالعات علمی این شاخص بین المللی گزارش خود را ارائه می کند. بر اساس شاخص جهانی عملکرد زیست محیطی سوئیس، لاتریا و نروژ در رتبه های اول تا سوم و کشورهای عراق، ترکمنستان و ازبکستان به ترتیب در پایین ترین رتبه جهانی در این شاخص قرار دارند(.www.migna.ir)

 

2014	2012	2010	2008	2006	2000	سال انتشار EPI
83	114	60	67	53	78	جایگاه ایران

 .( www.mehrnews.com)

مروری بر روند نزولی رتبه ایران در لیست EPI نشان می دهد که جایگاه ایران در سال (1376) 2000،  78 بوده است و در سال 2006، به بهترین جایگاه یعنی جایگاه 53 ام در رده بندی شاخص عملکرد زیست محیطی رسیده است. رکورد جایگاه 53 هرگز تکرار نشده است. پس از آن از سال 2006 به بعد تا سال 2012 این روند به شکل نزولی طی شده است، هر چند سال 2010 نسبت به سال 2008 بهبودی نسبی اما نه چندان چشمگیر داشته است.

در شاخص عملکرد محیط زیستی دو شاخص بهداشت محیط و پویایی اکوسیستم‌ها بررسی می شود. در زیر مجموعه بهداشت محیط  شاخص‌هایی مانند آب، هوا و سلامت محیط زیست بررسی شده است. در پویایی اکوسیستم نیز تغییرات اقلیمی، صیادی، جنگل ها، کشاورزی، تنوع زیستی و زیستگاه ها، تاثیر منابع آبی بر اکوسیستم ها و تاثیر هوا بر اکوسیستم ها بررسی شده است.

 سیر قهقرایی در زمینه محیط زیست مربوط به سالهایی بود که طرح های اشتغال زایی در ایران آغاز شد. افزایش واحدهای کوچک و بزرگ صنعتی به علاوه استفاده از مدیرانی که دانش و دغدغه محیط‌ زیستی لازم را نداشتند، روند نزول را بنیان‌گذاری کرد.

 روند سدسازی موجب شد که حقآبه طبیعی اکثر تالاب‌هایی که در پایین دست سدها بودند، نادیده گرفته شود و شاهد خشکی بی سابقه در تالاب ها و دریاچه های داخلی از جمله ارومیه، مهارلو، بختگان وتالاب گاوخونی باشیم.

خودکفایی در تولید گندم در جایی اتفاق افتاد که فاقد زیرساخت‌های لازم و آب کافی بودکه منجر به حفر چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق شد و در نهایت موجب پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی وسرانجام نشست زمین در ایران شد.

در 70 دشت ایران بیش از 2 متر افت ارتفاع آب‌های زیرزمینی رخ داد و در جنوب تهران نیزبیش از 36 سانتی‌متر نشست زمین رخ داده است، قابل ذکر است که نشست 4 میلی متری، بحران تلقی می شود.

همه این موارد  پایداری اکولوژیکی سرزمین ایران را کاهش داده و موجب شده است که ریزگردها 22 استان ایران را تحت تاثیر قرار دهند.به علاوه در همین دوره بود که تهران در آلودگی هوا در جهان رکورد زد. در نهایت در جایی که در ایران هم آلودگی هوا و هم آلودگی خاک و آب به وفور دیده می‌شود، زوال رتبه ایران در شاخص عملکرد زیست محیطی اجتناب‌ناپذیر است. (خلاصه ای از گزارش-www.khouznews.ir)

عملکردهای ایران در حفاظت محیط زیست....

گزارش منتشر شده در سال 2014 نشان می‌دهد که عملکرد محیط زیستی کشور ایران در زمینه کیفیت هوا طی سال‌ های 1390 الی 1392، مثبت بوده، بطوریکه از بین 178 کشور مورد بررسی رتبه 58 را در این زمینه اخذ نموده است، اقداماتی مانند تغییر سبد مصرف سوخت با افزایش 20 درصدی سهم CNG در تامین سوخت مورد نیاز، از رده خارج نمودن بیش از 1.300.000 خودروی فرسوده، سهمیه‌بندی مصرف سوخت و هدفمندی یارانه‌ها، اجرای فعالیتهای مناسب در جهت بهبود استاندارد آلایندگی خودروها،‌ حذف آزبست، بهبود نسبی کیفیت سوخت و توسعه حمل و نقل عمومی و بهبود رفتارهای شهروندی موجب شده است تا مهم ترین شاخص آلودگی هوا که در دهه 80 گاز کشنده مونوکسید کربن بوده است در سال 91 به حد مجاز برسد.

ایران در زمینه های کشاورزی، تغییرات آب و هوایی و منابع آبی نیز، مثبت ارزیابی شده و به ترتیب رتبه های 17، 100 و 117را از بین 178 کشور مورد مطالعه به خود اختصاص داده است، گفت: این در حالی است که در رتبه بندی گزارش سال 2012 ایران در کشاورزی رتبه 43، تغییرات آب و هوایی رتبه 119 و منابع آبی رتبه 130 را به خود اختصاص داده بود.

عملکرد زیست محیطی کشور ایران در زمینه تنوع زیستی، اثرات بهداشتی و شیلات بر اساس این گزارش طی سالهای 2012 و 2013 ضعیف و نامناسب بوده به طوریکه رتبه تنوع زیستی 128، شیلات 68 و اثرات بهداشتی 104 از بین 178 بوده است.

خشک شدن تالابها، پایین آمدن سطح آب زیر‌زمینی در کل کشور، صید و برداشت بی رویه ماهی از مهمترین دلایل سقوط رتبه ایران در موارد مذکور ‌عنوان کرد .کشور ایران در گزارش سال 2012 دارای رتبه 96 در تنوع زیستی و رتبه 19 در شیلات بوده است.

کشورهای ثروتمند، تولید کننده سطوح بالاتری از گازهای گلخانه ای هستند، اما در روند کاهش کربن در دهه گذشته عملکرد مناسبی داشته‌اند. در مقابل کشورهایی با اقتصاد نوپا و درحال رشد مانند برزیل، چین و هند که در تولید گازهای گلخانه‌ای در جهان دارای رتبه بوده‌اند همچنان از منابع سوخت فسیلی استفاده کرده و در کنترل استفاده از منابع کربن نتایج قابل قبولی بدست نیاورده‌اند.براساس گزارشهای منتشر شده، کشور سوئیس در طی دوره مذکور مانند دوره‌های قبل‌، صدر‌نشین و کشورهای لوکزامبورک، استرالیا، سنگاپور و جمهوری چک رتبه‌های دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده اند. ضعیف‌ترین عملکرد محیط‌زیستی مربوط به کشورهایی است که چالش‌های سیاسی و اقتصادی بزرگ را در پی داشته‌اند. سومالی (آخرین رتبه) و کشورهای مالی، هایتی، لسوتو و افغانستان چهار کشور آخر پس از سومالی در این ارزیابی بودند.( www.mehrnews.com)